Ah gençlik ah… 40’lı yaşlarınıza geldiyseniz, gençliğinizin son yıllarının tadını çıkarıyorsunuz demektir. bu yaşlarda hayatın daha hızlı aktığını fark edersiniz. Gençlik yıllarının o sınırsızmış gibi gelen enerjisi kendini daha temkinli, daha bilinçli bir yaşama bırakır. Hayatınızın merkezine koyacağınız şeyler sırayla değişir. Belki eşiniz, belki çocuğunuz veya işiniz, ancak genelde ihmal edilen en önemli şeylerden birini kesinlikle merkezinize koymalısınız: sağlığınız! Artık bedeniniz size daha net ve kritik mesajlar vermeye başlar: yorgunluk, baş ağrıları, tansiyon yükselmeleri, dolaşım bozuklukları, ritim bozuklukları ve dahası. Bu yaşınıza kadar sporu ihmal etmediyseniz ve sağlıklı beslendiyseniz bu şikayetleri yaşıyor olma ihtimaliniz düşük olsa da genetik faktörler nedeniyle azami seviyedeki dikkatinize rağmen ne yazık ki sağlığınız kötüye gidebiliyor.
Bu yazımızda hayatı dolu dolu, sağlıklı ve uzun yaşamak isteyen 40 yaş üstü erkekler için mutlaka gerçekleştirmesi gereken sağlık kontrollerini ele alacağız.
Genel Sağlık Taraması: Bir Bütün Olarak Kendinize Bakmak
Bir kere şunu aklınızdan çıkarmayın: yılda en az bir kez genel bir check-up yaptırmak şart. Neden mi? Çünkü hayatımızın geri kalanını etkileme ihtimali olan pek çok rahatsızlık aslında düzenli testlerin yapılmasıyla ortaya çıkabiliyor. Kanser türlerinin pek çoğu genel taramalar, kan testleri ve ultrasonografi veya MR görüntülemesiyle başlangıç evresinde tespit edilebiliyor. Pankreas kanseri gibi sinsi ve teşhisi zor istisnai rahatsızlıklar dışında bu genel taramalar erken müdahale edilebilecek pek çok olumsuz durumun ortaya çıkmasını sağlıyor. Ayrıca bu testler kolesterol yüksekliği, kan şekeri problemleri, vitamin eksiklikleri gibi durumların da teşhisi açısından önemli. Bu değerleri küçümsemeyin, basit gibi görünen bir vitamin eksikliği bile vücutta bazı enzimlerin, kalsiyumun, D vitamininin üretilmesini engelleyerek daha büyük sorunlara yol açabilir. Genel sağlık taramalarınızı aile hekimleri yerine devlet hastaneleri, şehir hastaneleri, araştırma hastaneleri ve üniversite hastanelerinde aktif SGK kaydınız var ise uygun fiyatlara yaptırabilirsiniz veya özel hastaneleri tercih edebilirsiniz. Tamamlayıcı sağlık sigortası veya özel sağlık sigortaları poliçenizin kapsamına göre bu genel taramaları karşılayabilir. Daha detaylı bilgi alabilmek için sağlık sigortası poliçeinizi inceleyebilir veya sigorta firmanızla görüşebilirsiniz.
Kalp ve Damar Sağlığı: Damarlarınız Sizi Yarı Yolda Bırakmasın
Kolesterol ve Trigliserid Ölçümleri
40 yaş sonrasında damarlar sinsice daralmaya başlayabilir. Bunu maalesef çoğu zaman hissetmezsiniz, belki de yıllar boyunca hiçbir belirti vermez. Ancak bir gün, beklenmedik bir anda kalp krizi size tatsız bir sürpriz yapabilir. İşte bu yüzden kolesterol ve trigliserid değerlerinizi yılda en az bir kez kontrol ettirmeniz hayati önem taşır. Kolesterol konusunda dikkat etmeniz gereken bir durum daha var, uzun yıllar yüksek kolesterol ile yaşamış olabilirsiniz. Sağlık taramalarınızı ihmal ettiyseniz bunun farkında bile olmayabilir, kaç yıldır yüksek kolesterolden mustarip olduğunuzu bilemeyebilirsiniz ve işin kötüsü şu an düşük olan kolesterolünüz geçmiş yıllarda yüksek seyretmiş ise damarlarınızda tıkanıklıklar, sertleşmeler gerçekleşmiş olabilir ve bu tıkanıkların durumunu genel tarama testleriyle öğrenemezsiniz. Damarların tıkanıklık durumunu öğrenmek için BT anjiyo (sanal anjiyo) veya klasik anjiyo işlemi yaptırmanız gerekebilir. Ayrıca yüksek kolesterolün pıhtı riskini de arttırdığını unutmayın. Beyninizde atacak bir pıhtı kısmi veya büyük oranda inmeye (felce) sebep olabilir.
Kan Basıncı (Tansiyon) Ölçümü
Yüksek tansiyon gizli bir düşmandır. Çoğu zaman ve çoğu insanda belirti vermez, ama kalbinizi ve damarlarınızı içten içe yıpratır. Düzenli tansiyon ölçümleri, bu sessiz tehlikeyi zamanında fark etmenizi sağlar. Hiç bir rahatsızlığınız veya belirtiniz olmasa dahi 40 yaşından sonra haftada en az iki kez, mümkünse her gün tansiyon ölçümü yapmanızı, hatta bu ölçümleri bir çizelgede not almanızı veya geniş hafızalı bir tansiyon ölçüm cihazı kullanmanızı tavsiye ederiz.
Tansiyon Nasıl Ölçülür
Tansiyon ölçümü sırasında oturur vaziyette olmalısınız. Bacak bacak üstüne atmamalı, kolunuzu kalp hizasında tutmalı, hareket etmemeli ve kol manşonunu cihazınızın kullanım kılavuzunda belirtilen biçimde takmalısınız. Ölçüm sırasında konuşmamalısınız ve kolunuzu bükmemelisiniz. Eğer kolunuzun altına yastık gibi bir destek koyacaksanız, desteğin manşona temas etmemesine özen göstermelisiniz. Tansiyonu sağ kolunuzdan ölçmeli, eğer olağan dışı bir sonuç alırsanız sol kolunuzdan da ölçüm yapmalısınız. Tansiyon cihazınız için daima yedek piller bulundurmalısınız ve cihazınızın doğru ölçüm yapıp yapmadığını anlayabilmek adına zaman zaman başka cihazlarla da ölçüm yapmalısınız.
Tansiyon Kaç Olmalı
40 Yaş Üstü İçin:
120/80 mmHg ideal sınırdır.
130/85 mmHg civarı dikkat edilmesi gereken sınıra yakındır. (Özellikle başka risk faktörleri varsa.)
140/90 mmHg üzerindeyse bu artık hipertansiyondur ve doktor kontrolü gerekir.
Elektrokardiyogram (EKG) ve Efor Testi
Özellikle göğüs ağrısı, çarpıntı veya nefes darlığı gibi şikayetleriniz varsa, kalbinizin elektriksel aktivitesini değerlendiren EKG testleri ve efor testleri yapılabilir. Hangi testlerin yapılması gerektiğine kardiyoloğunuz karar verecektir. Spor salonuna kaydolmayı veya halı saha maçlarına başlamayı düşünüyorsanız ve 40 yaşın üstündeyseniz bir kardiyoloji hekiminden randevu almanızı öneririz! EKG ve efor testinin yanı sıra EKO görüntülemesi de yaptırmanızı tavsiye ederiz.
Prostat Kontrolü: Sessiz Tehlikeye Dur Deyin
Prostat, 40 yaş sonrasında erkeklerin azami dikkat etmesi gereken, ceviz büyüklüğünde bir organdır. İdrar yaparken zorlanma, sık idrara çıkma gibi belirtiler prostat büyümesinin işareti olabilir ancak esas tehlike, belirtiler vermeden ilerleyebilen prostat kanseridir. Prostat kanseri her ne kadar yenmesi diğer kanser türlerine göre daha kolay bir kanser türü olsa da geç kalınmış bir prostat kanseri vakası hayati tehlikeyi beraberinde getirebilir. Bazen prostat büyümesi, prostatit (prostat iltihabı) ile karıştırılabilir. Bunun en net teşhisini hekiminiz talep edeceği bazı testlerle koyacaktır.
40 yaşını aşmış her erkeğin, yılda bir kez PSA (Prostat Spesifik Antijen) testi yaptırması önerilir. Basit bir kan testi ile prostat sağlığınız hakkında çok değerli bilgiler elde edebilirsiniz. Kendi kendine gelişen akıntılar, kabızlık sonrası meydana gelen akıntılar, kan akıntıları prostat ile ilgili sorunlara işaret edebilir.
Şeker Hastalığı Taraması: Tatlı Tehlikeye Karşı Önlem
Tip 2 diyabet, sinsi ve ciddi bir hastalıktır. İlk başlarda hiçbir belirti vermeyebilir, fakat damarlarınızı, gözlerinizi ve böbreklerinizi sessizce tahrip eder. 40 yaş üstü erkeklerde risk daha da artar. Açlık kan şekeri ve HbA1c testi gibi ölçümler, şeker hastalığının erken evrede tespit edilmesini sağlar. Diyabet, erken yakalandığında kontrol altına alınabilir; geç kalındığında ise hayat boyu peşinizi bırakmaz. Şeker hastalığı belirtileriniz varsa mutlaka bir dahiliye doktoruna görünmelisiniz.
Karaciğer ve Böbrek Fonksiyon Testleri: İç Organlarınızı Unutmayın
Görmediğimiz için sık sık göz ardı ettiğimiz karaciğer ve böbrekler, vücudumuzun gizli kahramanlarıdır. Ancak kötü beslenme, alkol kullanımı, bazı ilaçlar ya da başka hastalıklar bu organları sessizce tahrip edebilir. Kötü beslenme ve hareketsizlik karaciğer yağlanmasına sebep olabilir, yağlanmanın ileri boyutları karaciğere geri dönülmez hasarlar verebilir. Ayrıca pek çok kanser türü karaciğere metastaz yaptığından karaciğere yapılacak basit bir ultrason görüntülemesi bile karaciğer üzerinde lezyonların olup olmadığını ve ileri tetkiklere gerek olup olmadığını ortaya koyabilir.
Karaciğer enzimleri (AST, ALT) ve böbrek fonksiyonları (kreatinin, üre) ölçümleri sayesinde, bu hayati organların sağlığı hakkında net bilgi sahibi olabilirsiniz. Erken teşhis, ileride telafisi mümkün olmayan kayıpların önüne geçer, bunu sakın unutmayın!
Böbrek sağlığınız için ilaç kullanımınıza dikkat etmeli, gereksiz ilaç kullanmamalı, bol ve temiz su tüketmeli ve böbrek sağlığınızla ilgili kan testleri ve ultrason görüntülemelerini ihmal etmemelisiniz.
Kolon Kanseri Taraması: Hayat Kurtaran Bir Adım
Kolon kanseri, erkeklerde oldukça yaygın bir kanser türüdür. İyi haber şu ki, erken evrede tespit edildiğinde tamamen tedavi edilebilir. 40 yaşından sonra dışkı gizli kan testi ve kolonoskopi gibi yöntemlerle düzenli tarama yapmak, hayat kurtarıcı olabilir. Dışkınızı yaptıktan sonra sifonu çekmeden önce mutlaka dışkınıza bakın. Dışkınızda her zamankinin dışında şekil bozuklukları, mukus, kan varsa veya dışkınız siyah ise vakit kaybetmeden bir uzmana başvurun. Kolonoskopinin yanısıra aynı anda yapılacak bir endoskopi de gırtlak, yemek borusu, mide, oniki parmak bağırsağı gibi organlarınızda bir sorun olup olmadığı konusunda bilgi verir. Erken evrede yakalanan bir tümör basit bir operasyonla tamamen ortadan kaldırılabilir ancak geç kalınırsa işler çok daha karmaşık hale gelebilir. İhmal etmeyin!
Göz ve Kulak Muayenesi
Görme ve işitme kayıpları genellikle yavaş ilerler ve fark edilmesi zaman alır. Oysa kaliteli bir yaşam için göz ve kulaklarımızın iyi çalışması gerekir.
Göz tansiyonu (glokom) taramaları, katarakt kontrolleri ve işitme testleri sayesinde bu alandaki sorunları erkenden fark edebilir ve tedbir alabilirsiniz. Retina sağlığınızın kontrolü, varsa gözlük ihtiyacınızın tespiti için bir göz doktoruna muayene olun. Kulak çınlaması, denge problemleri, işitme kaybı gibi şikayetleriniz varsa mutlaka KBB’ye başvurun.
Kas-İskelet Sağlığı: Gücünüzü Korumaya Devam Edin
Yaş ilerledikçe kas kütlesi ve kemik yoğunluğu azalır. Bu durum, güç kaybı, kırık riskinin artması ve hareket kısıtlılığı gibi sorunlara yol açabilir. Özellikle kemik erimesi (osteoporoz) riski, sanılanın aksine sadece kadınları değil erkekleri de tehdit eder. Kemik yoğunluğu ölçümü (DEXA) ve kas gücünü değerlendiren testler ileri yaşlarda bağımsız hareket edebilmeniz için şimdiden önlem almanıza yardımcı olur. Kemik ölçümünüzü mutlaka yaptırın, kemik erimesinin önüne geçmek için düzenli spor yapın, kalsiyum veya D vitamini eksikliğiniz varsa takviye alın.
Hormon Testleri: Enerjinizi Yeniden Keşfedin
Testosteron seviyeleri 40 yaş sonrasında doğal olarak düşmeye başlar. Ancak bazı erkeklerde bu düşüş, normalin çok altına inerek ciddi enerji kaybı, motivasyon eksikliği ve kas kaybı gibi sorunlara yol açabilir. Kan testi ile testosteron seviyenizi ölçtürmek, gerekirse uygun destek tedavilerine erken dönemde başlamak için önemlidir. Hormonal dengenizi hafife almayın ve düzenli takip edin.
Ruh Sağlığı Taraması: Görünmeyen Yara İzlerini Fark Edin
40 yaş sonrası sadece fiziksel değil zihinsel sağlığın da hassaslaştığı bir dönemdir. Depresyon, anksiyete gibi ruhsal sorunlar çoğu zaman sessizce ilerler veya göstere göstere gelse de hasta bunun farkında olmayabilir. Bazı hastalar depresyonda olduklarını bile farketmeyebilir, bundan şüphelenseler de bunu kabullenmeyebilir ve kendilerine kondurmayabilirler, dahası bir psikiyatriste gitmek istemeyebilirler.
Kendi kendinize sorular sorun: Sabahları enerjik kalkıyor musunuz? Hayattan keyif alıyor musunuz? Sürekli stres altında mısınız? Gerekirse bir uzmana danışarak psikolojik destek almak, hayatınızın kalan kısmını çok daha kaliteli yaşamanızı sağlar.
Sağlığınızı Şansa Bırakmayın, Kontrolü Elinize Alın
40 yaşını geçmiş olmak bir dönemin sonu değil yeni bir dönemin başlangıcıdır. Ancak bu başlangıcı güçlü ve sağlıklı yapabilmek için bedeninizi ve zihninizi yakından tanımanız gerekir. Siz kendi bedeninizi tanıdıkça yolunda gitmeyen bir şeyleri daha kolay sezebileceksiniz. Yukarıda saydığımız sağlık kontrolleri, sizi olası risklerden koruyacak kalkanlardır. İhmal edilen küçük bir detay, ileride büyük bir sorun, hatta kabusunuz haline gelebilir. Oysa bugün atacağınız doğru adımlar, yarın hayatınızda fark yaratır.
Unutmayın, sevdikleriniz için, hayalleriniz için, keşke dememek için, kendiniz için… Sağlığınıza sahip çıkın. Çünkü hayat, sağlıklı bir beden ve zihinle gerçekten yaşanmaya değer!